Bawmy się! Dlaczego swobodna zabawa jest tak ważna w rozwoju dziecka?
„Dziecko nie bawi się dlatego, że jest dzieckiem, ale bawi się dlatego, by stać się dorosłym”. (A. Brzezińska)
Zabawa odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka. Pojawia się ona już w okresie niemowlęcym. Można śmiało stwierdzić, że na początkowych etapach funkcjonowania dziecka jest to podstawowa forma jego aktywności. Zazwyczaj do około trzeciego roku życia dziecko najchętniej bawi się samo, a później zaczyna stopniowo wchodzić w interakcje z innymi dziećmi. Dzięki zabawie maluch ma możliwość zdobywać i rozwijać umiejętności, które będą potrzebne mu na kolejnych etapach jego rozwoju. Przyczyni się to do lepszego, łatwiejszego funkcjonowania społecznego. Zabawa i czas wolny są tak ważne dla optymalnego rozwoju młodego człowieka, że zostały uznane przez Konwencję Praw Dziecka za jedne z podstawowych praw każdego dziecka. My jako rodzice, nauczyciele, dorosłe osoby w życiu dziecka powinniśmy pozwalać mu na swobodną zabawę, stwarzać do niej odpowiednie warunki, wzmacniać i motywować do tej aktywności .W sytuacji gdy dziecko się bawi, najważniejszy jest sam jej proces, spontaniczna aktywność, a nie konkretny cel, realizacja jakichkolwiek założeń i zadań. Jednym słowem – ważne jest robienie czegoś (proces), a nie zrobienie czegoś (cel).
Zabawa swobodna/niekierowana – to taka, jaką stworzy dziecko, taka, jakiej ono w danym momencie potrzebuje. Dziecko samo nadaje jej „kształt”, jest spontaniczne, twórcze. Cel nie jest tu istotny – maluch nie musi koniecznie dokończyć budowli z klocków, zaparkować w odpowiednie miejsca każdym samochodem, ułożyć do końca układankę. Ważne jest to, że dziecko tę czynność wykonuje – tym samym rozwija swoją kreatywność, logiczne myślenie, usprawnia motorykę małą. Jednocześnie ćwiczy umiejętności podejmowania decyzji, poruszania się we własnym tempie, odkrywania własnych obszarów zainteresowań i ostatecznie angażuje się w pasje, które chce realizować.
Zabawa nie tylko nie musi mieć celu, może również być zupełnie „oderwana od rzeczywistości”, pełna magii, niezrozumiałych dla nas, dorosłych zwrotów akcji, wydarzeń. Może być odzwierciedleniem tego, co dziecko naprawdę przeżyło, widziało, słyszało, albo być w pełni fikcją, całkowicie wymyśloną historią. Pozwólmy dziecku zdecydować, w co i w jaki sposób chce się w danym momencie pobawić.
Dziecko, bawiąc się, informuje nas o swoich trudnościach
W trakcie zabawy dziecko może dorosłemu przekazać wiele istotnych informacji – zarówno tych dotyczących jego relacji z rówieśnikami (np. w przedszkolu), jak i tych panujących w domu. Nauczyciel w przedszkolu, obserwując „dziecko” podczas zabawy, może dowiedzieć się, jakie relacje panują między nim a rodzicami, co dzieje się w jego rodzinnym domu, jakie potrzeby dziecko pragnie zaspokoić, co przeżywa, odczuwa, co jest dla niego trudne.
Zabawa rozwija zmysły i uczy
Poprzez zabawę dziecko rozwija się i uczy. Zdobywa cenne doświadczenia, nabywa wiedzy o otaczającym je świecie, ludziach, normach społecznych, zwyczajach, sposobach radzenia sobie z różnymi emocjami i sytuacjami. Dzięki temu dużo łatwiej będzie mu zrozumieć i poradzić sobie z wieloma wyzwaniami w przyszłości. Dziecko, bawiąc się z innymi, ma również okazję rozwijać mowę – komunikuje się, wchodzi w różne relacje, doskonali w ten sposób swoje zdolności komunikacyjne, rozwija zasób słownictwa. Zabawa to także świetny sposób na rozwijanie zmysłów u dziecka. Maluch, bawiąc się zabawkami o różnych kształtach, kolorach, fakturach, jednocześnie usprawnia swój zmysł dotyku, wzroku, słuchu. W ten sposób uczy się i rozwija, badając, dotykając, sprawdzając wszystko to, co jest nowe i ciekawe. Zabawa może być także doskonałym sposobem na odreagowanie zebranych podczas całego dnia (np. w przedszkolu) emocji. Bawiąc się, w konstruktywny, zdrowy sposób rozładowuje napięcie, odpręża się.
Bawmy się!
Zabawa jest aktywnością niezwykle potrzebną do prawidłowego rozwoju każdego dziecka. Należy pozwolić maluchom na różnego typu aktywności, zachęcać je do tego. Jednocześnie warto pamiętać, iż każde dziecko może rozwijać się w innym tempie, mieć różne zainteresowania, odmienne umiejętności, a w związku z tym czerpać satysfakcję z zupełnie innych rodzajów zabaw.
Korzyści płynące z zabawy możemy doświadczyć również my, rodzice – bawiąc się ze swoim dzieckiem, pozwólmy sobie „oderwać się” od codzienności i udać się do świata fantazji, poczuć się ponownie małym dzieckiem… wymyślać, fantazjować, tworzyć, doświadczyć odrobiny magii i złapać trochę oddechu. Rodzice, którzy mają okazję „zajrzeć do świata” swoich dzieci, uczą się skuteczniej z nimi komunikować. Dzieciom łatwiej jest wyrażać swoje poglądy, doświadczenia, a nawet frustracje poprzez zabawę, dając rodzicom możliwość lepszego zrozumienia ich perspektywy. Interakcje zachodzące podczas zabawy mówią dzieciom, że rodzice zwracają na nie pełną uwagę i pomagają budować trwałe relacje. Jednym słowem – zabawa daje rodzicom wspaniałą okazję do pełnego zaangażowania się w życie swoich dzieci.
Czas spędzony na zabawie z rodzicem jest dla dziecka niezwykle cenny. Wzmacniajmy nasze relacje, poznajemy lepiej siebie nawzajem, wspólnie przeżywajmy wiele pozytywnych emocji i wrażeń. Warto bawić się ze swoim dzieckiem, nie narzucając mu tematu tej zabawy, lecz podążać za tym, co wymyśli nasze dziecko. Pamiętajmy, że niezwykle istotne jest nasze zaangażowanie podczas zabawy – róbmy to na sto procent, w pełni skupiając uwagę na obecnej chwili – na dziecku i na tym, w co się bawimy w danym momencie, odłóżmy na bok wszelkiego rodzaju rozpraszacze – czynności domowe, telefon, rozmowy z osobami trzecimi. W tym momencie jesteśmy tylko i wyłącznie dla dziecka.
Pedagog specjalny mgr Justyna Kępa
